همچنين مي‌گويند ري شهري است که پيروز پسر يزدگرد بنا کرد و آن را رام‌فيروز نام نهاد. در فرهنگنامه دهخدا آمده است: باني ري، راز بن فاروس پسر لواسان و به قولي شيس بني آدم است.

عده‌اي نيز بناي ري را به (روي) از فرزندان نوح و يا ري بن بيلان بن اصفهان بن فلوخ نسبت داده‌اند.

نام ري در متون پيش از اسلام

نام ري در کتيبه‌هاي هخامنشي و منابع يوناني به صورت رگ‌آ (Rega) و رغه (Rege) آمده است. سلوکيان به ري، اريا (Erya) و ارويا (Eroya) و اشکانيان «آرشکيا» مي‌گفته‌اند.

ري پيش از اسلام

ري در دوران پيش از اسلام مرکز بزرگ ديني زرتشتيان بوده و به وسيله مديران موبد نوعي حکومت ديني نظير واتيکان در آن وجود داشت و به طور کلي ري در دوران مادها و هخامنشيان وحتي قبل از آن نيز شهري مقدس به شمار مي‌آمد. قرار گرفتن ري در مسير جاده ابريشم که از آنجا به همدان مي‌رفت علاوه بر جنبه مذهبي به ري اهميت بازرگاني نيز مي‌داده‌است، لذا مردم ري عموماً بازرگان و تاجر پيشه بوده‌اند.

ورود آريايي‌ها در حدود هزاره دوم پيش از ميلاد به ري و استقرار شعبه‌اي از آنها در مسير حرکت خود به شمال و غرب، آثاري از خود بر جاي گذاشته که شواهد آن به صورت کوره‌هاي سفال پزي در کهريزک و نيز در سال ???? در تپه معمورين در فرودگاه بين المللي امام خميني به دست آمده‌است، پس از ورود به آريايي‌ها که مهمترين آنها مادها و پارس‌ها مي‌باشند و در آميختن آنها (مادها) با بومياني که پيش از آنها در اين سرزمين مستقر بودند اين منطقه نيز در تقسيم بندي مادها به رماد رازي يا راگا، راگس که در جنوب تهران قرار داشت قرار گرفت (??? - ??? پ.م) با پيروزي کوروش بر جد خود آژدهاک در سال (???پ.م) پايه‌هاي اولين امپراتوري بزرگ جهاني پي‌ريزي شده که مدت دو قرن تا سال (??? پ.م) دوام يافت اين امپراتوري علاوه برسرزمين‌هاي واقع در محدوده حکومت ماد از شرق تا سند، غرب تاآسياي کوچک را نيز در بر مي‌گرفت، در تقسيم بندي داخلي تغييرات چنداني نسبت به دوره ماد داده نشد و ايالات مادي همچنان با همان نام بر جاي ماندند در اين دوره اين منطقه در محدوده (رک) قرار داشته‌است. در بند ?? از ستون ? متن پارسي باستان کتيبه بيستون آمده‌است:

داريوش شاه گويد: پس از آن، (فرورتيش) با سواران کم گريخت، سرزميني (ري) نام در ماد سو روانه شد...

در بند ?? ستون ? متن پارسي باستان بار ديگر از ري نام برده مي‌شود.

داريوش شاه مي‌گويد: پس از آن من سپاه پارسي را از ري نزد ويشتاسپ فرستادم...

اسکندر مقدوني در تعقيب داريوش سوم از راه همدان به ري وارد مي‌شود و ويراني‌ها به بار مي‌آورد. پس از مرگ وي به دست سردارانش تقسيم شد و در اين ميانسلوکوس سردار نامي او با غلبه بر آنتيگون قسمت اعظم آسياي غربي را تصرف نموده و سلسله سلوکي را در سال (??? پ.م) تشکيل داد.

در عهد سلوکيان، در ري زلزله‌اي شديد روي داد، شهر بر اثر اين زلزله ويران شد و سلوکوس اول (بين سالهاي ???-??? قبل از ميلاد) شهر را دوباره ساخت و نام زادگاه خود اورپس را بر آن نهاد، به همين خاطر در دوران سلوکيان از شهر ري به نام اورپس در تاريخ ياد مي‌شود.

کاروانسراي شاه‌عباسي شهرري، اکنون به عنوان انبار استفاده مي‌شود.

در عصر اشکانيان به علت اينکه آثار بجا مانده از اشکانيان توسط سلسله بعدي يعني ساسانيان از بين رفته‌است اطلاعات زيادي در دست نيست ولي آنچه مسلم است ري همچنان اهميت خود را حفظ کرده زيرا برج و باروي عظيمي در نزديکي و ابتداي چشمه سوربن يا چشمه علي فعلي که اختصاص به شاهان و امرا داشت ساخته شده‌است. در اين دوران ري به صورت يک مرکز ديني تجاري و قطب کشاورزي و دامداري به حيات خود ادامه داده‌است.

شهر ري در دوران ساسانيان از مراکز بزرگ ديني زرتشتيان بود و در آن به وسيله موبدان موبد نوعي حکومت ديني نظير واتيکان وجود داشت. بايد گفت ري در دوره ساسانيان شهر مقدس ناميده مي‌شد و آتشکده ري از بزرگترين آتشکده‌هاي آن عصر بود که بقاياي آن نيز هم اکنون وجود دارد.

ري پس از اسلام

در دوره پس از اسلام که سپاه ايران در جنگ نهاوند از مسلمانان شکست خورد و حکومت مرکزي از بين رفت، کشور ايران و ممالک تابعه آن نيز به تدريج تکه تکه گرديدند و تکليف هر شهر از جمله ري به دست مرزبانان آن افتاد. پس از فتح ري نو يا ري زيرين به دستور نعيم بن مقرن و به دست همين زينبدي بنا شد و ري قديم يا ري برين تخريب شد. ري نو در جنوب شرقي ري قديم بنا گرديد.

ري در آغاز قرن چهارم دوران پرشکوهي از رشد و توسعه خود را آغاز کرد و اين عهد مرداويج ديلمي اولين شاه خاندان زياري بود. مرداويج در سال ??? هجري در صحنه سياست ظاهر شد و در سال ??? هجري استقلال يافت و پايتخت خود را ري قرار داد.

ري در حکومت رکن الدوله پايتخت او محسوب مي‌شد و در اين زمان بازهم بر اهميت ري افزوده شد. در اين دوره ري مرکز سياسي فرهنگي ايران و جهان اسلام تبديل شد و اين امر رونق دانش و ادب را در اين شهر درپي داشت.

ري در دوره اسلامي، پناه‌گاه فرمان‌داران بني‌اميه بود. اين شهر از کشمکش‌هاي مذهبي آسيب بسيار ديد و در سال ??? هـ. ق مردم آن، در تاخت و تاز مغولان قتل عام شدند. هنوز آثار حمله مغولان از بين نرفته بود که ري بار ديگر در سال ??? هـ.ق به دست سپاهيان تيمور به ويرانه‌اي بدل شد و از آن پس، ديگر روي آبادي به خود نديد. ويرانه‌هاي ري باستان هنوز نزديک شهر کنوني ري باقي است.