قبل از اسلام:
از دوره قبل از اسلام سرخس اطلاع درستي در دست نيست اما فردوسي در شاهنامه و در داستان«جنگ هفت گردان»از سرخس چنين ياد کرده‌است.
به نخجيرگاه رد افراسياب زيکدست کوه ودگر رود آب
دگر سو سرخس وبيابان به پيش گله گشته بر دشت آهو و ميش
همچنين در داستان آگاه شدن افراسياب از طوس وسپاه او مي‌گويد:
ميان سرخس است و باورد طوس ز باورد برخاست آواي کوس
اگر همانطور که اظهار نظر کرده‌اند که فردوسي ماخذي از تاريخ ايران شرقي در اختيار داشته، و از آن تاريخ در اشعار خود استفاده مي‌کرده‌است، معلوم مي‌شود که نام سرخس از ديرترين ايام تاريخ ما-که هنوز مبهم است-وجود داشته‌است.

سرخس در دورا ن اسلامي:
چنانکه تاريخ مي‌گويد يزگرد سوم آخرين پادشاه ساساني پس از شکست از اعراب براي تجديد حيات سياسي خود به شرق ايران آمد و بالاخره به دست آسياباني در شهر مرو کشته شد.با توجه به استيلا و اقتدار اعراب بر خراسان و ديگر توابع، در اين دوره مرو، شهري آباد بود و نيشابور نيز شهري بزرگ وآبادان،سرخس در نيمه راه اين دو شهر از مزايا وسهم خوبي بهره مي‌برد.جغرافي‌دانان و نويسندگان قرن سوم و چهارم به طور مستقيم و غير مستقيم درباره سرخس چنين ذکر کرده‌اند که اين شهر در آن زمان آباداني چشمگيري داشته‌است.شايد بتوان فضل بن يحيي سرخسي وزير با تدبير مامون عباسي را در آباداني سرخس، در دوره حکومت عباسيان موثر دانست.يعقوبي جغرافي‌دان قرن سوم هجري در کتاب تاريخ نيشابور صفحه 19 درباره سرخس چنين مي‌گويد: سرخس سرزميني باشکوه و شهر آن بزرگ و در بياباني ريگزار واقع است و مردمي به هم‌آميخته در آن سکونت دارند، عبدالله بن خازم سلمي در زمان خلافت عثمان آن را فتح کرد. صاحب حدود العالم در باره سرخس چنين مي‌گويد: سرخس شهري است بر راه اندر و اندر ميان بيابان نهاده و ايشان را يکي خشک رود(فصلي) است که‌اند ميان بازار مي‌گذرد و بوقت آبخيز اندرو آب رود وبس جاي با کشت و برز است و مردمان قوي ترکيب‌اند و جنگي و خواسته ايشان شتر است.

دوران حکومت سلجوقيان:
سلطان سنجرسلجوقي ازسال 490 تا 552 هجري قمري سال‌ها در مرو پايتخت داشت.توقف وي در مرو، نه تنها در آباداني آن جا اثر کرد بلکه در نتيجه امنيت و پيشرفت دراين زمان، در شهرهاي ديگر ايران مانند سرخس که همسايه غربي مرو بود نيز محسوس بود.از آثار سلجوقيان مي‌توان به دو اثر بسيار نفيس، بنام مقبره لقمان بابا و رباط شرف که در مسير جاده ابريشم قرارداشت، نام برد.a