اين شهر در زمان شاه تهماسب صفوي پايتخت ايران بوده‌است. اولين خيابان ايران (خيابان سپه) در قزوين احداث شد. آب انبار سردار بزرگ‌ترين آب انبار تک گنبدي جهان در قزوين مي‌باشد.
در منطقه قزوين صدها تپه باستاني شناسايي شده‌است و تنها حفاري تپه سگزآباد نشانگر تمدن 9000 ساله يکجانشيني در اين دشت حاصلخيز است.

عمارت کلاه فرنگي قزوين يا بناي عالي قاپوي قزوين، محل استقرار دولت در زمان شاه طهماسبو شاه اسماعيل دوم صفوي
بناي شهر قزوين را به شاپور ذوالاکتاف نسبت داده و مي‌گويد آنجا را شاد شاپور ناميد. امام ابوالقاسم عبدالکريم بن محمد رافعي در نسک التدوين في اخباراهل الدانش به قزوين و زکرياي بن محمد محمود ممکوني در آثارالبلاد و ياقوت حموي درمعجم البدان بهگفته ازاين فقيه و شاهزاده فرهاد ميرزا معتمدالدوله در نسک هدايه السبيل و کفايه الدليل باستناد شهرت قزوين را از بناهاي شاپور ذوالاکتاف نگاشته‌اند ولي ولي احمد بن ابي عبدالله برقي در نسک النبيان و خواجه حمدالله مستوفي درتاريخ گزيده و محمد حسنخان اعتماد السلطنه در نسک مرآت البدان و امين احمد رازي در هفت ا. قليم به گفته از البنيان واستاد و بارزايش خاور شناس نامي روس در نسک جغرافياي تاريخي ايران بناي شهر قزوين را بشاپور اول منسوب داشته‌اند. شمس الدين سامي بيک در قاموس الاعلام ترکي در اين باره ترديد کرده و نوشته‌است که از ايرانيان شاپور ذوالاکتاف با يکي از بهرام‌ها شهر قزوين را بنياد نموده‌اند. سرچشمه اصلي اين دو قول يکي اخبار البدان ابن فقيه و ديگري البنيان احمد بن ابي عبدالله برقعي است که نويسندگان پيشين نيز عموماً با اين دو ماخذ استناد داشته‌اند. البته نمي‌توان در اين باره ديد قطعي داد وليکن با بررسي اوضاع دوران فرمانروائي اين دو پادشاه ميميانيم زمان شاپور ذوالاکتاف که بواسطه صغر سن نمي‌توانست در کارهاي کشور کارآمد باشد سراسر مملکت دستخوش کشتار و تاراج طوايف دروني و بيروني بود
بنابراين باره است باني قزوين را بنا به نگارش ابن دانشور شاپور ذوالاکتاف بدانيم اما اين که ابن دانشورآوردهاست شاپور ذوالاکتاف شهر قزوين را بنا کرده و آن را شاد شاپور ناميد. ديگران نيز در اين زمينه شرحي نگاشته‌اند از جمله حمدالله مستوفي در ديرينه گزيده به گفته از نسک البنيان قدري بتفصيل پرداخته‌اند و نوشته‌است شهر قزوين را شاپور بن اردشير بابکان ساخته و آنرا شادشاپور نام کرد همانا آن شهري که در ميان قزوين ساخته‌اند چنانچه رودخانه چند بر جنوبي آن روانست و رودخانه ابهر بر شمالي آن و از آنجا اطلال بار و پديدارست.
محمد حسنخان اعتماد السلطنه نيز در نسک مرآت البلدان به گفته از نسک البنيان اين موضوع را تا اندازه‌اي روشن تر به کلک آورده و مي‌گويد قزوين را شاپور بن اردشير بابکان ساخت و شاد شاپور نام نهاد و همانا آن شهري بود که ميان رودخانه‌هاي خررود و ابهر رود مي‌ساخته‌اند و آنجا اطلال بار و پديدار است و مردم آنجا در ديه نرجه که به اردشير بابکان منسوب است مسکونند و مشهور است در نسک گردآوري رافعي مسطور که حصار شهرستان قزوين اکنون جايي است در ميان شهر شاپور ذوالاکتاف ساساني ساخته‌است.
قزوين به دنبال گشايش آن در سال ?? هجري به نام مرز و ثغر مسلمين شناخته شد و مسلمانان براي جهاد با کفار ديلم به سوي آن رهسپار گشتند. روايات فراواني که دربزرگي قزوين بازگويي شده و کارکرد زمامداران حکومت اسلامي در پشتيباني از نگاهبانان قزوين ارج والاي آن را مي‌نمايد.
اعزام چهار هزار تن از مسلمانان به فرماندهي ربيع بن خثيم در سال ?? هجري وپيش از جنگ صفين به قزوين بدست علي نمونه‌اي از اين توجه‌است. بديهي است که شهر کهن قزوين که به استواري محدود بوده و گنجايش گسيل سترگ کوچندگان و مجاهدان را نداشته و لزوم گسترش آن براي کشش بيشتر مسلمين اعزامي به قزوين احساس مي‌شده است.
سعيد بن العاص بن اميه که از طرف عثمان والي کوفه بوده براي جنگ با ديلميان به قزوين مي‌آيد و آن را شهري استوار و آباد مي‌کند قطعا اين عمران اوليه قبل از سال ?? هجري که سال قتل عثمان است صورت گرفته‌است.
خانه سازي در بيرون از قلعه کهن شهر ظاهراً نخستين بار بدست محمد بن سنان عجلي و در سال ?? هجري انجام شده و ديگران نيز به تقليد از او در بيرون از شهر به خانه سازي پرداخته‌اند و شهر را گسترش بخشيده‌اند. پيش از سال ??? هجري در سالهاي خلافت مهدي عباسي و زماني که فرزندش موسي الهادي وليعهد بوده و شهرک به نامهاي مدينه موسي و مبارکيه در کنار قزوين ساخته شد و همين دستور به گسترش شهر کمک شاياني کرد