ديرينگي بافت تاريخي بوشهر، به دورهي حکومت نادرشاه افشار برميگردد که در آن هنگام با تأسيس پايگاه دريايي نادرشاه در خور شرقي بوشهر موسوم به خور نادري، بندر بوشهر از يکروستاي کوچک ماهيگيري به يک بندر مهم تبديل گرديد. مادام ديولافوا در سفر اول خود به بوشهر به کشتيهايي اشاره ميکند که به احتمال قوي بازماندهي کشتيهاي نادرشاهبودهاند. از آن تاريخ رونق و آباداني آن ادامه يافت و در دورهي زنديه به دليل نزديکي به پايتخت ايران در شيراز اهميت اين بندر دوچندان شد. بافت قديم بوشهر از شرق، شمال و سمتمغرب به دريا محدود است و از جنوب به خيابان ليان فعلي محدود است. در گذشته يعني در سال 1271 هـ.ق در محل خيابان ليان، حصار شهر با تعداد پانزده باروي نظامي مستقر بوده ودروازهي اصلي شهر در محل ميدان انقلاب فعلي قرار داشته که هنوز هم در فرهنگ و عرف بوميان بوشهر به نام دروازه مشهور است.
در آن ايام در داخل محدودهي شهر بوشهر ساختمانهاي مردم دو، سه و حتي چهار طبقه بوده که از سنگهاي فسيلي و ملاط گچ و ساروج و بعضاً کاه و گل و پوشش تير چندل ساخته شده ودرب و پنجرههاي آن نيز از جنس چوب ساج بوده که در برابر موريانه و رطوبت کاملاً مقاوم بودهاند و احداث خانههاي کپري و غير استاندارد در داخل محدودهي شهر ممنوع بوده است.
در خارج از حصار شهر بوشهر زمينهاي پست قرار داشته به طوري که در طول زمستان و به خصوص در هنگام مد آب دريا، آن جا را آب ميگرفته و به شتل العرب يعني شطالعرب معروف بوده و لذا مردم بوشهر با محدوديت زمين مواجه بودهاند و به همين دليل ساختمانهاي خود را در طبقات و به طور عمودي گسترش ميداده و کوچهها را نيز تا حد امکان باريک انتخاب ميکردهاند تا از زمين موجود حداکثر استفاده به عمل آيد.
اولين آبادي خارج از بوشهر، روستاي سنگي و جفره بوده که هم اکنون به محلاتي از شهر بوشهر فعلي تبديل شدهاند.
جبههي ساحلي بافت قديم بوشهر در سال 1378 تحت شمارهي 2360 در فهرست آثار ملي کشور به ثبت رسيده است.
برادلي برت، در سفرنامهي خود به نام خليج فارس تا درياي خزر، از طريق ايران که در سال 1909 در لندن منتشر شده، بوشهر را شهر درياها يا شهري دريايي ناميده و ارتباط ميان بوشهر ودريا را يک ارتباط منحصر به فرد و بينظير توصيف کرده است: اگر شهري را بتوان دريايي ناميد، به درستي که آن شهر، بندر بوشهر است. او در جايي ديگر ميگويد: در کنارهي دريا، امواج، ديوار ساحلي شهر (بوشهر) را غرش کنان درهم ميکوبد، گويي که در آن جا هنگامهاي به پا شده است....
بناي بوشهر را به اردشير ساساني نسبت دادهاند ولي بوشهر کنوني که تاريخچه ??? ساله دارد را «ابومهيري» پسر شيخ ناصرخان (ناخدا باشي کشتيهاي نادرشاه) در سال هزار و صد و پنجاه ه. ق پايهگذاري کرد، علت تاسيس اين شهر به دليل اين بود که نادر شاه ميخواست بندري در جنوب بسازد و همچنين نيروي دريايي را تاسيس کند اين بندر چنان پر رونق شد که به عنوان رقيب بزرگي براي بندر بصره به حساب ميآمد. اين شکوفايي تجاري تا آنجا پيشرفت که «حاج محمد شفيع» اجازه چاپ و نشر اسکناس رايج بوشهر را به دست آورد و اين امتياز تا برقراري بانک شاهي، در بوشهر باقي بود. بندر بوشهر از اولين مراکزي بود که داراي صنعت چاپ سنگي شد و همچنين بعدها در صنعت يخ سازي و برق پيشرو بود، مردم اين شهر از اولين مردمان ايران بودند که با نشريات و مجلات آشنا شدند از اولين نشريات بوشهر ميتوان به روزنامههاي مظفري. خليج ايران و نداي جنوب اشاره کرد، همچنين به دليل رونق و موقعيت خاص اولين نمايندگيهاي شرکتهاي تجاري و کنسولگري دولتهاي بيگانه از جمله بريتانيا، آلمان و روسيه و امپراطوري عثماني در اين شهر داير شد ولي اين رونق با توسعه راه آهن به خرمشهر منتقل شد.
جبهه? ساحلي بافت قديم بوشهر در سال ???? تحت شماره? ???? در فهرست آثار ملي ايران به ثبت رسيدهاست. منظره? شهر آميزهاي از رنگهاي سفيد، زرد و قهوهاي است. بافت شهر بوشهر از حدود هفتاد سال پيش يعني پس از جنگ جهاني اول رونق خود را از دست داده و مصالح مورد نياز آن که از آفريقا و هند تأمين ميشده کمتر در دسترس بوده و ساکنين اصلي شهر شروع به ترک آن و مهاجرت به ساير نقاط کشور کردهاند. پس از جنگ دوم جهاني اين مسئله شدت گرفته و پس از انقلاب اسلامي نيز با تخريب بيش از يک چهارم اين بافت توسط اداره? بندر سير صعودي اين مهاجرت و تخريب شدت چند برابر يافته و هم اکنون به صورت نيمه ويرانهاي درآمدهاست
متن مورب== نامهاي سرزمين بوشهر == بناي بوشهر به اردشير ساساني نسبت داده شده و نام اصلي آن «رام اردشير» بودهاست. گفته ميشود که «رام اردشير» به مرور زمان به «ريشهر» تبديل شد. به نظر ميرسد که بوشهر تحريف شده ريشهر- همان شهر قديمي است. در عصر هخامنشي از تمدنهاي بزرگ در ايران تمدن ليان بودهاست که برخي به اشتباه نام آن را از نامهاي بوشهر ميدانند. هم اکنون نام خياباني در بازار بوشهر به همين نام است طبق آثار کشف شده در منطقه باستاني هليله و ريشهر نام اين سرزمين ژرمانسيکا بودهاست. همچنين در آثار باستاني شوش از اين بندر نام برده شدهاست. در زمان اسکندر نام آن به موزامبري تغيير يافت.